„Popieramy Rzecznika MŚP i uważamy, że system ubezpieczeń społecznych w Polsce wymaga pilnej restytucji – zwłaszcza w zakresie oskładkowania pozarolniczej działalności gospodarczej oraz umów zleceń. Oskładkowanie do wysokości minimalnego wynagrodzenia, które weszło w życie 1 stycznia 2016, okazało się niewystarczające. Po okresowym spadku liczby umów zleceń – w roku 2018 wartość nieoskładkowanych umów ponownie wzrosła do 9,5 mld zł wobec 8,3 mld zł dwa lata wcześniej. Jest to szkodliwe zarówno dla pracowników, których emerytury w przyszłości nie przekroczą minimalnej, jak również dla pracodawców – ponieważ utrudnia konkurencję – szczególnie w usługach, które stanowią 62% gospodarki i są bardzo czułe na takie działania. Dlatego uważamy, że konieczne staje się pilne wprowadzenie ozusowania umów zleceń do trzydziestokrotności wynagrodzenia minimalnego, aby zapobiec sytuacji ich szybkiego przyrostu. Rząd powinien wyciągnąć wnioski z praktyk, jakie miały miejsce w okresie od 2008 do 2015 roku – kiedy w wyniku gwałtownego wzrostu umów zleceń powstało pojęcie tzw. umów śmieciowych” – podkreśla Marek Kowalski, przewodniczący Federacji Przedsiębiorców Polskich, prezes Centrum Analiz Legislacyjnych i Polityki Ekonomicznej (CALPE).
Federacja Przedsiębiorców Polskich (FPP) oraz Centrum Analiz Legislacyjnych i Polityki Ekonomicznej (CALPE) opracowały kompleksowy program systemowej reformy ubezpieczeń społecznych, ukierunkowanej na uporządkowanie tego obszaru oraz wyeliminowanie najważniejszych barier dla rozwoju przedsiębiorczości, tj. nieproporcjonalnych obciążeń oraz będących źródłem poważnych wątpliwości interpretacyjnych przepisów w sprawie zbiegów tytułów do ubezpieczenia społecznego.
Propozycja FPP i CALPE zakłada powiązanie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne przedsiębiorców z podstawą opodatkowania. Taki system byłby prosty – ze względu na brak potrzeby dokonywania odrębnych rozliczeń na potrzeby ZUS i Urzędu Skarbowego – a zarazem znacznie bardziej elastyczny od obecnego. Konstrukcja proponowanego systemu gwarantuje, że przedsiębiorcy uzyskujący w warunkach 2019 r. miesięczny dochód poniżej 5718 zł zapłacą niższe składki niż do tej pory. Aż 78% osób prowadzących działalność gospodarczą uzyskuje dochód niższy od tego progu. Przedsiębiorców osiągających wyższe dochody przed nadmiernym wzrostem obciążeń chroni natomiast utrzymanie limitu 30-krotności składek emerytalno-rentowych.
Proponowany sposób ustalania składek na ubezpieczenia społeczne (FUS i FP) dla przedsiębiorców w proporcji do dochodu
Wpływ proponowanych rozwiązań na zmianę dochodów netto przedsiębiorców
Korzyścią z wprowadzenia proponowanych rozwiązań byłoby powiązanie wysokości ponoszonych obciążeń z rzeczywistymi możliwościami finansowymi przedsiębiorców w danym czasie – co stanowiłoby istotne wsparcie dla tych, którzy obecnie muszą płacić nieproporcjonalnie wysokie składki. Ponadto ograniczona zostałaby przestrzeń do arbitrażu kosztowego na rynku pracy, co promowałoby zatrudnianie na podstawie umów o pracę. Proponowany mechanizm pełniłby również rolę automatycznego stabilizatora koniunktury – w przypadku, gdyby dynamika PKB zaczęła wyraźniej spowalaniać, a zyski firm maleć – ich składki jednocześnie obniżyłyby się, dając dodatkowe wsparcie gospodarce w trudniejszym czasie.
Skuteczna naprawa systemu ubezpieczeń społecznych nie będzie jednak możliwa bez wprowadzenia zmian również w obszarze zbiegów tytułów do ubezpieczenia społecznego. Możliwość płacenia znacząco niższych składek przez osoby wykonujące pracę na podstawie kilku umów w porównaniu z osobami posiadającymi jedną umowę różnicuje obciążenia różnych grup pracujących, jak i koszty pracodawców, tworząc bodźce do stosowania niestandardowych form zatrudnienia. Istnienie zbiegów tytułów komplikuje ponadto prowadzenie działalności gospodarczej, bowiem istniejące w przeszłości zbiegi bywają kwestionowane przez organy kontrolne, co powoduje ryzyko powstania konieczności zapłaty składek nawet za kilka lat wstecz. Co więcej, nie jest możliwe skuteczne wprowadzenie proporcjonalności składek przedsiębiorców do dochodu bez ograniczenia możliwości wykorzystywania zbiegów tytułów do ubezpieczenia społecznego w celu ucieczki od oskładkowania.
Źródło: obliczenia własne oraz dane ZUS pozyskane w trybie dostępu do informacji publicznej
Dotychczas stosowane przez państwo narzędzia dowiodły swej nieskuteczności – ZUS rocznie nalicza w wyniku kontroli składki z tytułu umów zleceń o wartości 60 mln zł, wobec szacowanej wartości nieodprowadzonych składek za lata 2008-2017 na poziomie 24,3 mld zł. W związku z tym konieczne jest wprowadzenie restytucji ubezpieczeń społecznych. Zabezpieczy to interes pracowników, za których nie były odprowadzane składki – jednocześnie uwalniając przedsiębiorców zmuszonych w przeszłości do stosowania umów zleceń z powodu wad systemu zamówień publicznych od ryzyka nieuzasadnionych sankcji, a także zapewniając dodatkowe bieżące wpływy do sektora finansów publicznych.
„Dzięki wprowadzeniu rekomendowanych zmian deficyt FUS zostałby ograniczony o 11,6 mld zł rocznie. Ponadto wyeliminowane zostałyby bodźce do stosowania niestandardowych form zatrudnienia oraz oddalona zostałaby perspektywa narastającego kryzysu społecznego w związku z gwałtownym wzrostem liczby emerytów pozbawionych prawa do najniższego świadczenia. Bez reformy ich liczba w ciągu kilku lat mogłaby wzrosnąć do 0,5 mln osób” – wskazuje Łukasz Kozłowski, główny ekonomista Federacji Przedsiębiorców Polskich, ekspert Centrum Analiz Legislacyjnych i Polityki Ekonomicznej (CALPE).
Propozycje w zakresie uporządkowania sytemu ubezpieczeń społecznych stanowią jeden z elementów programu gospodarczego dla Polski, jaki opracowały Federacja Przedsiębiorców Polskich (FPP) oraz Centrum Analiz Legislacyjnych i Polityki Ekonomicznej (CALPE). Przygotowane rozwiązania pozwalają na zabezpieczenie zarówno transferów socjalnych, jak i wpływów do budżetu państwa. Eksperci szacują, że wpływ z realizacji proponowanego programu gospodarczego na saldo sektora finansów publicznych wyniósłby +4,6 mld zł rocznie. Program zakłada wpływy z wzrostów dochodów i ograniczenia wydatków na poziomie 13,7 mld zł z tytułu:
- wprowadzenia składek na ubezpieczenie społeczne przedsiębiorców proporcjonalnych do dochodu (+7,8 mld zł)
- uporządkowania zbiegów tytułów do ubezpieczenia społecznego (+3,2 mld zł)
- ograniczenia szarej strefy w obszarze zakładów wzajemnych (+0,5 mld zł)
- efektów poprawy jakości ochrony zdrowia i ograniczenia absencji chorobowych oraz rent z tytułu niezdolności do pracy (+2,2 mld zł)
Program gospodarczy Federacji Przedsięborców Polskich dostępny jest na stronach: http://federacjaprzedsiebiorcow.pl/?page=program_gospodarczy_dla_polski
foto: archiwum
